Op dinsdag 16 januari jl. heeft de Eerste Kamer voor de spreidingswet gestemd. Hierdoor krijgen gemeenten de wettelijke taak om vluchtelingen te huisvesten. Een belangrijke verantwoordelijkheid waarbij menig vastgoedvraagstuk zal ontstaan.
De situatie in aanmeld- en opvangcentrum Ter Apel is onhoudbaar en zorgwekkend. Er zijn te veel vluchtelingen, mensen moeten buiten slapen en de doorstroming stokt. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) heeft gemeentes meerdere malen om ondersteuning gevraagd, maar voldoende structurele hulp blijft uit. Veiligheid is in het geding, er verblijven honderden mensen meer in het opvangcentrum dan afgesproken. Op 23 januari 2024 heeft de rechter beslist dat het aantal asielzoekers dat in Ter Apel verblijft teruggebracht moet worden naar 2000 (NOS, 2024a).
Huidige situatie
In de huidige situatie wordt er uitgegaan van het vrijwillig beschikbaar stellen van opvanglocaties door gemeenten. Dit model, gebaseerd op de solidariteit van gemeenten, levert onvoldoende opvangplekken op (Eerste Kamer, 2024).
Om grip te krijgen op de opvangcrisis wil het kabinet de opvang van asielzoekers een wettelijke taak van gemeenten maken. De Tweede Kamer heeft het Wetsvoorstel ‘gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’, bekend als de Spreidingswet, aangenomen. De eerste kamer heeft op 23 januari 2024 ook voor het wetsvoorstel gestemd (NOS, 2024b).
Nieuwe situatie
De wet zorgt ervoor dat naast het rijk ook de gemeenten de wettelijke taak krijgen om opvangplekken te bieden. Het nieuwe model bestaat uit een verdeelsysteem met twee fasen. De eerste fase is vergelijkbaar met het huidige model, gemeenten kunnen vrijwillig duurzame opvangplekken aanhouden of creëren. Fase twee zorgt ervoor dat bij een tekort aan opvangplekken de benodigde overige plekken verdeeld worden over de gemeenten naar rato van het inwonertal en de sociaaleconomische status (Eerste Kamer, 2024).
Het doel van de wet is te komen tot voldoende (duurzame) opvangplekken en evenwichtige verdeling van asielzoekers over gemeenten (Rijksoverheid, 2024). De nieuwe regels gaan op 1 februari 2024 in (VNG, 2024).
Gevolgen voor gemeenten
Op 1 februari 2024 ontvangen gemeenten hun indicatieve opgave voor het aantal opvangplekken dat in 2025 nodig is. De Provinciale Regietafel moet voor 1 november 2024 bij de staatssecretaris aangeven welke gemeenten de plekken gaan realiseren. Wanneer dit niet voldoende plekken oplevert kan de staatssecretaris gemeenten aanwijzen om de resterende plekken te realiseren, deze beslissing moet voor 31 december 2024 genomen worden. Gemeenten moeten vervolgens binnen 6 maanden voldoen aan het gestelde aantal opvangplekken (VNG, 2024).
Ondersteuning RYSE
RYSE realiseert zich welke opgave de nieuwe wet voor gemeenten met zich meebrengt. Voor veel gemeenten zullen meerdere vastgoed- en management vraagstukken ontstaan:
Wat is de beste opvangplek voor vluchtelingen in de gemeente?
Waar moeten de opvangplekken aan voldoen?
Hoe kan de gemeente komen tot realisatie?
RYSE zet zich al geruime tijd in om in samenwerking met verschillende gemeenten opvanglocaties te realiseren, zowel noodopvang als tijdelijke opvang (2-5 jaar).
Op basis van haar ervaring heeft RYSE een werkwijze ontwikkeld om in zeer korte tijd een locatiestudie uit te voeren. Er wordt een PvE opgesteld, locaties/panden worden geselecteerd en bezichtigd en er vindt een haalbaarheidsstudie plaats. Zowel gebouwen als lege kavels (t.b.v. plaatsing van units) kunnen in aanmerking komen. Ook heeft RYSE geruime ervaring met participatietrajecten, de trajecten zorgen voor draagvlak vanuit de wijk en gemeente.
Vervolgens kan RYSE ook ondersteunen in de vervolg stappen, zoals het begeleiden van de aankoop van de locatie(s), het leveren van juridisch advies, het begeleiden van het ontwerpproces, het project- en bouwmanagement, het aankopen van inrichting, het coördineren van de verhuisopgave en de algemene begeleiding van het project.
Geïnteresseerd
in de nieuwe spreidingswet en de wijze waarop RYSE hiermee omgaat? Neem dan contact met ons op.
Bronnen
Eerste Kamer. (2024, 16 januari). Spreidingswet: debat samengevat. https://www.eerstekamer.nl/nieuws/20240116/spreidingswet_debat_samengevat
NOS. (2024a, 23 januari). Rechter: COA moet aantal asielzoekers in Ter Apel terugbrengen naar 2000. https://nos.nl/artikel/2505941-rechter-coa-moet-aantal-asielzoekers-in-ter-apel-terugbrengen-naar-2000
NOS. (2024b, 23 januari). Eerste Kamer stemt met duidelijke meerderheid in met spreidingswet. https://nos.nl/artikel/2505945-eerste-kamer-stemt-met-duidelijke-meerderheid-in-met-spreidingswet
Rijksoverheid. (2024, n.b.). Aanpak opvangcrisis.
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid/aanpak-crisis-opvang-asielzoekers
VNG. (2024, 23 januari). Spreidingswet aangenomen: op weg naar uitgang opvangcrisis. https://vng.nl/nieuws/spreidingswet-aangenomen-op-weg-naar-uitgang-opvangcrisis